Warstwy społeczne

Warstwy społeczne, określone kategorie ludzi dające się wyodrębnić ze względu na różnice w położeniu społecznym poszczególnych jednostek lub całych rodzin. Przez położenie społeczne należy rozumieć zakres i intensywność partycypacji w podziale dóbr i wartości powszechnie pożądanych: ekonomicznych, politycznych, kulturowych lub będących produktem świadomości społecznej. Wysokość dochodów, rozmiar władzy, jakość rozrywki, wielkość prestiżu są przykładami odpowiednich kryteriów, charakterystycznych dla wielu współczesnych społeczeństw przemysłowych. Nierówny podział dóbr i wartości stanowi istotę uwarstwienia jako szczególnej formy zróżnicowania społecznego. Jest to zróżnicowanie wertykalne, a więc sytuujące ludzi w porządku hierarchicznym, wg pozycji wyższych i niższych. Uwarstwienie jest tym wyraźniejsze, im różnice między warstwami są ostrzej zarysowane. Niektórzy naukowcy skłonni są używać pojęcia „uwarstwienie” nawet do pojedynczych kryteriów zróżnicowania. W tym sensie mówi się np. o „warstwach dochodowych” czy o „warstwach prestiżowych”. Są to warstwy w najprostszym rozumieniu tego słowa. Pojęcie bardziej złożone odnosi się do kilku kryteriów łącznie i Jest charakterystyczne zwłaszcza dla teorii marksistowskiej, która stara się w możliwie pełny sposób przedstawić związki przyczynowe między różnymi aspektami położenia społecznego. Wynika to z przekonania, że dopiero całość opisu położenia społecznego może tłumaczyć postawy społeczno-polityczne i zachowania w organizacjach wyrażających interesy danych w.s. W tym też rozumieniu uwarstwienie danego społeczeństwa jest bezpośrednio związane z jego byłą i aktualną strukturą klasową, tworząc łącznie strukturę klasowo-warstwową. W formacjach o charakterze antagonistycznym, w.s. mogą obejmować różne odłamy podstawowych klas społecznych, jak również części lub nawet całe klasy pośrednie. W okresie budowy socjalizmu odnoszą się one do wewnętrznego zróżnicowania klasy robotniczej, inteligencji i drobnotowarowych wytwórców. Czynnikiem, który wówczas w dużej mierze wyznacza podziały warstwowe jest społeczny podział pracy, a zwłaszcza podział na grupy społeczno-zawodowe.