Ekonomika transportu

Ekonomika transportu, jedna ze szczegółowych dyscyplin ekonomicznych, zajmuje się stosunkami gospodarczymi w transporcie jako wyodrębnionej działalności produkcyjnej. Na tle swoistych cech produkcji transportowej bada prawa ekonomiczne rządzące stosunkami między producentami usług transportowych a użytkownikami; ustala prawa ogólnoekonomiczne, występujące w transporcie. Współczesne badania włączają ponadto do zakresu poznawczego e.t. problemy socjologiczne, prawne, technologiczne i geograficzne przewozów, dążąc do wyznaczenia ich wpływu na kształtowanie się decyzji i postaw gospodarczych przewoźników, użytkowników lub nadrzędnych instancji gospodarczych. Coraz częściej do racjonalizacji przewozów i eksploatacji taboru stosowane są metody matematyczne i elektroniczna technika obliczeniowa. Szczególnie szerokie możliwości zastosowania stwarzają metody programowania liniowego. E.t. zajmuje się badaniem struktury zjawisk transportowych (badanie instytucjonalne), badaniem związków przyczynowych i zależności między zjawiskami produkcyjnymi (badania funkcjonalne) oraz polityką ekonomiczną w transporcie (badania podmiotów, przedmiotów i narzędzi oddziaływania gospodarczego w transporcie). W polityce makroekonomicznej e.t. określa miejsce i funkcje transportu w systemie gospodarki narodowej, w tworzeniu dochodu narodowego, w obsłudze działalności produkcyjnej i pozaprodukcyjnej społeczeństwa. Oprócz tego określa ona funkcje transportu w stosunkach międzynarodowych; funkcje mezoekonomiczne, tj. wyznacza zasięg racjonalnego działania poszczególnych gałęzi transportu, a poza tym zakres czynności w kierowaniu produkcją transportową regionalnych ośrodków dyspozycyjnych; oraz mikroekonomiczną, tj. określa organizację działalności na szczeblu przedsiębiorstwa. W tym ostatnim przypadku brak Jest jeszcze wyraźnej linii podziału tematyki badań między e.t. a ekonomiką poszczególnych gałęzi transportowych. Na treść e.t. składa się problematyka potrzeb i usług transportowych, procesu przewozowego i roli poszczególnych czynników produkcji (praca, tabor i urządzenia, materiały eksploatacyjne, organizacja), zasady planowania działalności transportowej i jej analiza, system transportowy państwa, polityka i narzędzia polityki transportowej, koszty produkcji i teoria taryf (taryfy przewozowe). Rozwój e.t. jako dyscypliny naukowej datuje się od połowy XIX w. Podwaliny stworzyła literatura niemiecka, jednak obecną treść e.t. kształtują wpływy literatury krajów socjalistycznych, w których badania transportowe z natury rzeczy musiały objąć stały system transportowy państwa i nadały e.t. jej obecną treść.