Zjednoczenie wiodące, zjednoczenie przemysłu kluczowego (budownictwa) lub inna jednostka organizacyjna wyznaczona przez właściwego ministra do wykonywania funkcji koordynacji branżowej; powoływane są w branżach rozproszonych organizacyjnie. Z.w. zobowiązane jest skupić wszystkie przedsiębiorstwa i opracować z nimi porozumienie ogólnobranżowe, normujące tryb współpracy przy planowaniu perspektywicznym i wieloletnim, metody i kierunki pogłębiania specjalizacji produkcji, zasady wzajemnej pomocy w zakresie stosowania najracjonalniejszych metod produkcji itp. Organem porozumienia ogólnobranżowego jest komisja ogólnobranżowa złożona z przedstawicieli wszystkich uczestników porozumienia. Udział w porozumieniu branżowym jest obowiązkowy dla jednostek gospodarki uspołecznionej, dobrowolny zaś dla jednostek organizacyjnych przemysłu prywatnego i warsztatów rzemieślniczych, reprezentowanych przez swoje zrzeszenia gospodarcze i izby rzemieślnicze. Z.w. nie ma uprawnień zwierzchnich w stosunku do członków porozumienia ogólnobranżowego; wszystkie sprawy rozstrzygane są w trybie umowy uzgodnionej z zainteresowanymi, spory zaś rozstrzygają zwierzchnicy resortowi zainteresowanych Jednostek. Najważniejsze funkcje i zadania z.w. sprowadzają się do badania i bilansowania zapotrzebowań z możliwościami produkcyjnymi uczestników porozumienia, podziału zadań planowych, opracowywania projektów specjalizacji i kooperacji produkcji, organizowania wspólnych przedsięwzięć, opiniowania nowych zamierzeń inwestycyjnych branży, prowadzenia wspólnej polityki technicznej itp. Z.w. reprezentuje na zewnątrz wspólne interesy całej branży. Jeśli zaś chodzi o stosunki wewnętrzne, obowiązkiem zjednoczenia jest dbanie o to, aby w Obrębie branży uwzględniane były interesy poszczególnych uczestników porozumienia i zachowana była równość ich uprawnień. Decyzje z.w. są wiążące dla uczestników porozumienia, o ile mieszczą się one iw zakresie uchwał podjętych przez komisje ogólnobranżowe lub zostały uzgodnione z instancjami nadrzędnymi. Uczestnicy porozumienia branżowego mają obowiązek udzielania z.w. wszelkich informacji i dokumentów niezbędnych mu do prawidłowego wykonywania obowiązków. Mają równocześnie prawo korzystać z usług z.w. oraz z jego pomocy fachowej i techniczno-organizacyjnej. W ramach tej pomocy z.w. jest formalnie uprawnione do dokonywania przerzutów planowych limitów środków działania. Ze względu na istniejące bariery resortowe jest to jednak w praktyce operacja bardzo trudna. Z.w. dysponuje funduszem branży, który służy do finansowania wspólnych przedsięwzięć gospodarczych branży, w tym także do pokrywania kosztów administracyjnych porozumienia, np. kosztów funkcjonowania sekretariatu, komisji branżowej.’ Fundusz branży powstaje z wpłat uczestników porozumienia. Z.w. w liczbie 136 działają na mocy uchwały nr 116 RM z 14 V 1965 o współpracy i koordynacji gospodarczej (M.P. 1965, nr 33). Ich działalność przynosi pozytywne efekty. Porozumienie branżowe ułatwia bowiem zbilansowanie zapotrzebowania odbiorców na wyroby branży i możliwości jego pokrycia, pogłębia specjalizację produkcji, a tym samym zapewnia lepsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych wszystkich uczestników porozumienia. Efekty te nie są Jednak pełne wskutek występowania często sprzecznych interesów resortów, branż reprezentowanych przez z.w., rad narodowych i organizacji spółdzielczych. Sprzeczności te l trudności wynikają bądź z partykularyzmu, bądź z istoty reprezentowanych form własności. Nierzadko są one też konsekwencją faktu, że współpraca uczestników porozumienia uwarunkowana jest administracyjnym przymusem, a nie ich ekonomicznym zainteresowaniem.
