Społeczność wiejska

Społeczność wiejska (wioskowa), społeczność lokalna, w której większość mieszkańców związana jest z rolnictwem; z administracyjnego punktu widzenia pojedyncza wieś jest osiedlem zamieszkałym przez ludzi zajmujących się głównie rolnictwem; w ujęciu socjologicznym jest ona jednym z rodzajów społeczności terytorialnej, w której między nieliczną grupą ludności zamieszkującej wspólne terytorium możliwe są codzienne kontakty osobiste. Na gruncie tych kontaktów oraz podobieństwa spraw bytowych kształtuje się w społeczności lokalnej podobny styl życia, wspólny system uznawanych wartości i norm regulujących zachowanie ludzi (wspólna podkultura), co z kolei staje się przesłanką ukształtowania poczucia wspólnoty i więzi sąsiedzkiej. Najbardziej uchwytnym przejawem solidarności wewnętrznej jest tzw. lokalny patriotyzm. Społeczność lokalną mogą tworzyć mieszkańcy małego miasteczka bądź osiedla miejskiego, studenci zamieszkali w jednym domu akademickim itp. W każdej tego typu społeczności występuje znaczny stopień jawności życia oraz dominuje, ukształtowany w warunkach wielostronnych i częstych kontaktów, prestiż osobisty, a nie jak to ma miejsce np. w wielkich skupiskach miejskich — funkcjonalny. S.w. różni się od innych społeczności lokalnych cechami, które ukształtowane zostały pod wpływem swoistych warunków produkcji rolnej oraz stosunków charakteryzujących rodzinne gospodarstwa rolnicze. W związku z rozproszeniem producentów na wielkich obszarach, pojedyncze wsie stanowią skupiska ludności nie tylko oddalone od centrów administracyjnych i handlowych, lecz także w stosunku do siebie, co — w warunkach produkcji prawie naturalnej — w ciągu wieków przesądzało o tzw. względnej izolacji pojedynczej wsi. Izolacja jej mieszkańców od reszty społeczeństwa polegała nie tylko na tym, że stosunkowo rzadko kontaktowali się oni z ludźmi innych miejscowości, w związku z czym wiadomości z zewnątrz docierały do nich z trudem, lecz także na tym, że ich własny świat, jaki tworzyli (wieś, parafia), nie był tak zróżnicowany pod względem zawodowym, społecznym i kulturowym, jak to bywało w mieście. W tak ukształtowanym środowisku przebiegało całe niemal życie przeciętnych mieszkańców wsi, co powodowało u jej mieszkańców Jednorodne reakcje i małą podatność na wszelkiego rodzaju innowacje. Zniesienie względnej izolacji wsi od reszty społeczeństwa, powodujące wiele zmian w jej wewnętrznym życiu nastąpiło w wyniku: 1. rozwoju gospodarki towarowej oraz uprzemysłowienia kraju pociągającego za sobą wielostronne procesy migracji oraz wzbogacenie struktury zawodowo-społecznej wsi; 2. likwidacji analfabetyzmu i rozwoju oświaty; 3. elektryfikacji wsi i rozwoju środków masowego przekazu (prasa, radio, telewizja), udostępniających wartości kulturowe dawniej nie znane; 4. budowy dróg i rozwoju komunikacji oraz wielu innych procesów gospodarczo-społecznych, jakie zachodzą na wsi, zwłaszcza obecnie. Spadek roli dawnych autorytetów wiejskich (pana, księdza, zamożnego rolnika) i kształtowanie się nowych, głównie w osobach działaczy i przedstawicieli organizacji gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz racjonalnie gospodarujących rolników; indywidualizacja i wzrost różnorodności ról zawodowych i społecznych każdego mieszkańca wsi; przebudowa jej struktury społecznej i agrarnej oraz powstawanie nowych więzi integrujących mieszkańców wsi wokół organizacji zawodowych i społecznych są procesami, które aktualnie interesują naukowców obserwujących przekształcanie się wiejskich społeczności lokalnych w Polsce.