Prawo podstawowe formacji społeczno-ekonomicznej

Prawo podstawowe formacji społeczno-ekonomicznej, prawo ekonomiczne określające główne procesy i podstawy rozwojowe danej formacji społeczno-ekonomicznej, tj. cel produkcji oraz środki realizacji tego celu; wynika z obiektywnych warunków danej formacji, z panujących w niej stosunków produkcji, zwłaszcza z charakteru własności środków produkcji. Chociaż cel produkcji wynika w sposób obiektywny z panujących stosunków produkcji, a zwłaszcza z charakteru własności środków produkcji, nie realizuje się on samorzutnie; jest świadomie wcielany w życie przez panującą w danym systemie ekonomicznym klasę będącą właścicielem podstawowych środków produkcji; realizacja tego celu leży w jej bezpośrednim interesie i stanowi motyw działalności ekonomicznej klasy panującej. P.p.f.s.-e. stało się przedmiotem zainteresowania teorii ekonomii od czasu opublikowania pracy J. Stalina, Ekonomiczne problemy socjalizmu w ZSRR, zarówno samo istnienie, sformułowanie p.p.f.s.-e., jak i podstawowe prawa ekonomiczne kolejnych formacji społeczno-ekonomicznych są dotychczas przedmiotem badań i dyskusji ekonomistów i historyków marksistowskich. Najpełniejsze sformułowanie podstawowych praw tych formacji znajdujemy w radzieckim podręczniku Ekonomia polityczna: 1. podstawowe prawo ekonomiczne wspólnoty pierwotnej — produkcja niezbędnych do życia środków utrzymania pierwotnej wspólnoty za pomocą prymitywnych narzędzi produkcji, na bazie pracy kolektywnej; 2. podstawowe prawo ekonomiczne niewolnictwa — wytwarzanie produktu dodatkowego dla właścicieli niewolników przez grabież i wyzysk niewolników będących całkowitą własnością właścicieli niewolników; 3. podstawowe prawo ekonomiczne feudalizmu — wytwarzanie produktu dodatkowego dla feudałów w formie renty feudalnej przez wyzysk zależnych chłopów; 4. podstawowe prawo ekonomiczne kapitalizmu — wytwarzanie jak największej wartości dodatkowej dla kapitalistów przez rozszerzanie produkcji, rozwoju techniki i rosnącego wyzysku pracy najemnej; w okresie imperializmu podstawowe prawo ekonomiczne kapitalizmu przejawia się jako prawo wysokiego zysku monopolowego; 5. podstawowe prawo ekonomiczne socjalizmu — stały wzrost i doskonalenie produkcji na bazie przodującej techniki w celu jak najpełnejszego zaspokojenia stale rosnących potrzeb i zapewnienia wszechstronnego rozwoju członków społeczeństwa socjalistycznego.