Deglomeracja, zespół przedsięwzięć zmierzających do stopniowego zmniejszenia nadmiernej przestrzennej koncentracji (aglomeracji), przede wszystkim przemysłu oraz instytucji, miast i ludności na danym obszarze. Przyczyną d. są ujemne skutki ekonomiczno-społeczne, które występują po przekroczeniu punktu krytycznego aglomeracji i powodują wzrost społecznych kosztów wytwarzania i obsługi ze względu na konieczność przezwyciężenia barier techniczno-organizacyjnych (deficytu siły roboczej, niewystarczającego potencjału infrastruktury, braku mieszkań, urządzeń komunalnych itp.). Rozróżnia się d. czynną i bierną. D. czynna polega na przenoszeniu zakładów poza teren aglomeracji, likwidacji niektórych z nich oraz przesiedlaniu ludności poza obszar aglomeracji lub co najmniej poza najbardziej zagęszczony jej teren. Przenoszeniu podlegają zakłady o swobodnej lokalizacji (nie skrępowane przestrzennie), likwidacji — zakłady, których wyposażenie techniczne zużyte jest pod względem fizycznym i ekonomicznym. D. czynna związana jest z ponoszeniem stosunkowo wysokich nakładów społecznych. D. bierna polega na rygorystycznym ograniczeniu budowy nowych czy rozbudowy istniejących zakładów (z wyjątkiem dziedzin produkcji przestrzennie zdeterminowanych, np. przemysłu wydobywczego) oraz ograniczeniu dopływu ludności spoza terytorium aglomeracji. Decyzje d. podejmowane są na podstawie przeprowadzonego rachunku ekonomicznego, uwzględniającego skutki zastosowania różnych alternatywnych przedsięwzięć w sferze produkcji (np. różnice w kosztach wytwarzania i transportu na różnych terytoriach) oraz poza produkcją materialną (wielkość nakładów związanych z budową osiedli mieszkaniowych, komunikacją, gospodarką komunalną itd.). Do korzyści płynących z d. zalicza się: likwidację lub częściowe usunięcie barier techniczno-organizacyjnych w danym regionie i możliwość uprzemysłowienia terenów gospodarczo mniej rozwiniętych, a zatem ich aktywizację. Procesy d. mogą być realizowane tylko w perspektywicznej i kompleksowej polityce ekonomicznej i społecznej wytyczonej dla całej gospodarki narodowej.
