Autarkia gospodarcza

Autarkia gospodarcza, samowystarczalność lub polityka zmierzająca do jej osiągnięcia. W warunkach imperializmu a.g. przejawia się w dążeniu poszczególnych państw do zapewnienia sobie — z reguły przez zmianę podziału świata między mocarstwami imperialistycznymi — pełnej samowystarczalności jako podstawy ekspansji ekonomicznej, politycznej i militarnej. Stąd głównymi cechami polityki autarkicznej w okresie imperializmu są: rozwój przemysłu zbrojeniowego, bazy surowcowej i przemysłu surowców zastępczych, gromadzenie zapasów surowców i materiałów strategicznych, ograniczanie importu przy równoczesnym forsowaniu eksportu, protekcjonizm i interwencjonizm. Polityka autarkiczna wiąże się zatem ze sztuczną izolacją danej gospodarki, sprzeczną z historycznie ukształtowanym międzynarodowym podziałem pracy. Koszty społeczne takiej polityki — w postaci wzrostu cen i obniżenia płac realnych — przerzucane są na masy pracujące. Tendencje autarkiczne wystąpiły szczególnie wyraźnie w okresie przed II wojną światową w Niemczech hitlerowskich, we Włoszech i w Japonii, gdzie polityka autarkiczna stała się narzędziem do przygotowania agresji. Polityka samowystarczalności może być również narzucona danemu krajowi przez inne państwa. Dotyczyło to np. Związku Radzieckiego, który w latach międzywojennych zmuszony był prowadzić politykę samowystarczalności z uwagi na dyskryminację stosowaną przez otoczenie kapitalistyczne. W mniejszym stopniu podobne zjawiska wystąpiły również w polityce rozwoju ZSRR i krajów demokracji ludowej po II wojnie światowej. W tych przypadkach jednak dążenie do samowystarczalności wynikało ze słabo jeszcze rozwiniętej współpracy gospodarczej. Nie można tu zatem mówić o a.g. we właściwym tego słowa znaczeniu. Obecnie kraje socjalistyczne, należące przede wszystkim do RWPG, coraz konsekwentniej przechodzą do racjonalnego, wzajemnie korzystnego podziału pracy. Środkami tego działania są: uzgadnianie planów gospodarczych, powoływanie międzynarodowych organizacji ekonomicznych, budowa wspólnych obiektów produkcyjnych itp.